Zabytki i historia Pomorza

Pałac w Wejherowie był siedzibą rodu Keyserlingków, którzy byli właścicielami dóbr rzucewsko-wejherowskich. Dobra te do 1675 roku należały do rodziny Wejherów, od 1676 do 1681 roku do Radziwiłłów, następnie Sobieskich. Po 1720 roku były własnością Przebendowskich. Sprzedane zostały w 1782 roku kupcowi szkockiemu Aleksandrowi Gibsonowi. Od 1790 roku do 1945 majątek znajdował się w posiadaniu rodziny Keyserlingk. Rzucewskie dobra, po wydzieleniu z klucza rzucewsko-wejherowskiego w 1820 roku, stały się posagiem Emmy Gertrudy z domu von Keyserlingk i poprzez jej małżeństwo przeszły w ręce rodziny von Below[1].

Budowę pałacu w Wejherowie rozpoczęli Przebendowscy w 1767 roku, lecz jej nie ukończyli. Wybrali miejsce oddalone o 300 metrów od centrum Wejherowa - ratusza miejskiego i rynku. Z rynku do pałacu prowadzi oś widokowo-komunikacyjna. Około 1800 roku Otton Aleksander von Keyserlingk przebudował rozpoczętą inwestycję i nadał odmienny niż zaplanowali Przebendowscy kształt budowli. Istniejący obecnie pałac swój ostateczny wygląd uzyskał jednak w 1875 roku - data ta widnieje na elewacji od strony ogrodu. Nadał mu go hrabia Otton Archibald von Keyserlingk. Do głównej bryły pałacu dobudowano dwa prostopadłe aneksy. Wprowadzono historyzujące elementy dekoracyjne – neorenesansowe i neogotyckie. Nad wejściem od strony frontowej umieszczono herb Keyserlingków - drzewo palmowe na srebrnym tle. Gotyckie odniesienia stały się powodem określania pałacu mianem zamku.

Pałac jest położony nad rzeką Cedron i otoczony parkiem dworskim założonym w stylu angielskiego ogrodu krajobrazowego. Staw i kanały holenderskie w parku zasilane są wodą z rzeczki Cedron. Ogród przypałacowy w naturalny sposób przechodzi w park o charakterze leśnym, w którym znajduje się Kalwaria Wejherowska. Park wokół pałacu tak opisywał w przewodniku z 1922 roku Józef Staśko: - „Tuż obok rosnące wyniosłe drzewa parku, chylące się w dół ociężałe, szumiące echo, wokół zaś spokój głęboki i pustka. Przechadzajmy się dalej po parku wąskimi alejkami, gdzieniegdzie zarosłymi już trawą. Długie rzędy buków i świerków, gałęzie splecione ze sobą w nierozerwalną całość, dalej strumień szemrzący w dole, wokół lasy i wzgórza – milczenie”[2].

Po 1945 roku opuszczony przez właścicieli pałac został znacjonalizowany i mieściła się w nim szkoła dla pracowników leśnych, następnie internat i przedszkole dla dzieci głuchych. Od 1995 roku gospodarzem obiektu jest Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej. Po wieloletnim niedoinwestowaniu pałac obecnie odzyskuje swój dawny blask. W pomieszczeniach odkryto i odnowiono XIX-wieczne polichromie przedstawiające uroki przyrody i architektury Italii.

Rewitalizację parku rozpoczęto w 2009 roku. Odtworzono i zbudowano ścieżki parkowe w ich historycznym przebiegu. Dokonano nowych nasadzeń, zabezpieczono 150 starych drzew, wyeksponowano roślinność bagienną, zbudowano altanę, pergolę dla róż i fontannę na jednym z kanałów.

Fot.fot. Zdzisław Skrago, Izabela Fiuk (CC BY-NC-ND 3.0 PL)