Zabytki i historia Pomorza

 Kalendarium

1308 r. -  Pierwsza wzmianka w dokumentach o istnieniu kościoła św. Jakuba. Informacja o pochówku rycerzy obrońców Gdańska przed zakonem krzyżackim na cmentarzu przy kościele.

 XIV w. – Obok klasztoru cysterskiego powstał murowany, na miejscu wcześniejszego drewnianego, trójnawowy kościół parafialny pw. św. Jakuba.

 1577 r. – Kościół został zburzony przez gdańskich żołnierzy.

 1591 r. -1593 r. – Odbudowa świątyni w formie dwunawowej.

 1604 r. – W dniu 18 stycznia Franciszek Łącki sufragan z Włocławka konsekrował kościół św. Jakuba.

 1709 r. – Kościół zwieńczyła wieża o wysokości 24 metrów.

 1833 r. – Po kasacie klasztoru cysterskiego w Oliwie (1831 r.) kościół klasztorny przekazany został katolikom jako parafialny a kościół św. Jakuba przyznany ewangelikom.

 1879 r.-1882 r. – Przeprowadzono gruntowny remont kościoła.

 1920 r. – Ewangelicy przenieśli się do nowo wybudowanego kościoła Pojednania w Oliwie.

 1946 r. – Kościół św. Jakuba przekazano katolikom i do dnia dzisiejszego pełni on funkcję kościoła rektorskiego.

 1960 r. – W ramach przeprowadzonej rewaloryzacji odsłonięto najstarsze partie muru na zewnętrznych ścianach z charakterystycznymi dla wiejskich kosciółków gotyckich wmurowanymi polnymi kamieniami.

 1999 r. – Odnowiono kościół, pokryto go nowym dachem, naprawiono wieżę i pomalowano.

Opis

Obecny kościół św. Jakuba to dwunawowa niewielka świątynia. Ma 28 metrów długości, 10 metrów szerokości oraz 12 metrów wysokości. Wyposażenie kościoła stanowią ambona i ołtarz z drugiej poł. XVIII wieku. W ołtarzu jest obraz Chrystusa z 1853 roku, dzieło malarza gdańskiego L. Sy. Znajdował się on w gdańskim seminarium duchownym i obecnie powrócił na miejsce swego przeznaczenia. W posadzce zobaczyć można 6 płyt nagrobnych, w tym 4 z herbami. Wschodni szczyt budowli zdobi rokokowy kartusz z czasów opata Jacka Rybińskiego (1740‑1782).

Cmentarz przy kościele św. Jakuba nie istnieje już dzisiaj. Obecny oliwski założony został w 1878 roku. W 1909 r. wybudowano kaplicę cmentarną wg. planów architekta Singera, twórcy kaplicy św. Piotra w Jelitkowie.

Przy ulicy Grunwaldzkiej 517 w Oliwie stoi kapliczka św. Jana Nepomucena z XVIII wieku. Jest ona świadectwem pielgrzymek organizowanych przez Bractwo Drogi Krzyżowej, powołane w 1766 r. przez papieża Klemensa XIII. Po drodze z kościoła reformatów w Gdańsku Chełmie do Kalwarii Wejherowskiej było 14 stacji. Zachowana do dziś kapliczka z figurami Matki Bożej i św. Jana Nepomucena, zwana przez dawnych mieszkańców Oliwy Kolumną Maryjną, to niemy świadek religijności owych czasów.

 Katoliccy proboszczowie kościoła św. Jakuba w latach 1590-1831

1. Philipp Adler, 1590 do 1591
2. Christophorus Paraschinski, 1591
3. Michael Radecki, ksiądz diecezjalny, październik 1591 do 1593
4. Bartholomaus Bering z Gdańska, 1593 do 1597
5. dr teol. Zacharias Cultius z Prus Książęcych, 1597 do 1638
6. Robert von Werden, 1639 do 1641
7. Gerhardus Nedatius, 1641 do1647
8. Michael Gaulius, 1647 do 1655
9. Augustinus Hofmann, 5 grudnia 1655 do sierpnia 1659, listopad 1660 do listopada 1683
10. Michael Videt, ksiądz diecezjalny, 20 sierpnia 1659 do listopada 1660
11. Andreas Georg Friedrich, listopad 1683 do października 1687
12. Ignatius Becke, też Beck, październik 1687 do października 1688
13. Nicolaus Verlorn, 1693 do 1701
14. Andreas Steinberg, też Steinenberg, październik 1700 do 1702
15. Antonius Rusiecki, 1702
16. Theophilus Tatter, też Thatter, 1702 do września 1703
17. Gottfried Hoffman, 1703 do września 1706, 1710 do września 1711
18. Kaspar Burchard, wrzesień 1706 do 6 sierpnia 1709
19. Gotthard Wegner, sierpień 1709 do stycznia 1710
20. Tobias Puklinski, kwiecień 1713 do marca 1723
21. Christophorus Tatter, też Matter, 1723 do stycznia 1724, 1733, 1736
22. Kilian Schulz z Bisztynka (Warmia), styczeń 1724 do 3 maja 1752, marzec 1755 do września 1757
23. Albericus Seewald, 7 maja 1752 do marca 1755
24. Placidus Werner, 1757 do 1772
25. Floriam Buch, 1772 do 1774
26. Heronynius Teschner, 1774 do 1782
27. Gabriel Mick, 1782 do 1787
28. Otto Moser, kwiecień 1787 do października 1802
29. Robert Casperson, 1802 do 1804
30. Johannes Bluhm, ostatni mnich zakonu cystersów, 1805 do 27 października 1832

Ewangeliccy pastorzy kościoła św. Jakuba i kościoła Pojednania w latach 1834-1945

1. Adam Emanuel Sadowski, 1834 do 1865
2. Karl Heinrich Eduard Wachhausen, 1865 do 1874
3. Hermann Emil Krause, 1874 do 1883
4. Karl Gustav Hinz, 1884 do 1893
5. Karl Emil Albert Otto, 1894 do 1933
6. Johann Vorwerg, 1934 do 1945[1]