Zabytki i historia Pomorza

Rumia jako wieś cysterska była aż do czasów pruskich katolicka. W okresie pruskim wspierani przez władze ewangelicy pojawili się w Zagórzu i w Rumi. W 1817 roku w Zagórzu było 15 luteran na 131 mieszkańców, w Rumi natomiast 40 na 383 osoby zamieszkałe we wsi. Stanowili oni 11.5%  ogółu ludności Rumi i Zagórza. Odsetek ludności ewangelickiej wzrósł w 1864 roku do 24%[1]. Wierni z Rumi i Zagórza przed wybudowaniem kościoła należeli do parafii w Bolszewie.

Budowę kościoła rozpoczęto w 1858 roku a zakończono w 1859. Czworoboczną, dwukondygnacyjną wieżę kościelną dobudowano w 1878 roku. Kościół zbudowano w stylu neogotyckim według wzorów architektonicznych stosowanych w państwie pruskim a po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku w niemieckim[2]. Był to kościół orientowany, jednonawowy, zbudowany z cegły, na planie krzyża łacińskiego. W 1945 roku kościół uległ częściowemu zniszczeniu, przebudowano go z powodu braku wiernych na salę gimnastyczną szkoły.

Rumska parafia obejmowała wiernych z Rumi, Janowa, Zagórza, Szmelty, Cisowej, Chyloni, Łużyc, Nowego Dworu, Redy, Ciechocina, Gniewina i Wyspowa. W 1920 roku liczyła od 250 do 270 wiernych[3]. W okresie międzywojennym z powodu emigracji zmniejszała się ilość ewangelików w Rumi. W 1928 roku wieś zamieszkiwało 46 wyznawców kościoła ewangelicko-augsburskiego, co stanowiło 1,64 % ogółu ludności. W 1934 roku doszło do połączenia gmin ewangelickich w Rumi i w Pucku. Niedzielne msze dla niewielu wiernych odprawiał pastor przyjeżdżający z Sopotu[4]. W czasie okupacji niemieckiej ten stan rzeczy nie zmienił się. Po wojnie wysiedlono ludność niemiecką. Rumię opuścili prawie wszyscy ewangelicy, którzy w większości byli narodowości niemieckiej.

W otoczeniu kościoła powstał cmentarz przykościelny, w późniejszym okresie założono go na przedłużeniu osi budynku kościelnego w kierunku wschodnim. Na cmentarzu wybudowano niewielką kaplicę, której już nie ma, podobnie jak i samego cmentarza. O istnieniu cmentarza świadczą jedynie stare drzewa wytyczające dawne alejki między grobami. Przy kościele powstała pastorówka, która po drugiej wojnie światowej w 1947 roku przekazana została Zgromadzeniu Sióstr Zmartwychwstanek. Niewielka szkoła ewangelicka jest obecnie budynkiem mieszkalnym, natomiast budynek organisty, który stał obok szkoły, został rozebrany.

Zachowały się nieliczne ślady po luteranach w Rumi. Na ich byłym cmentarzu wystawiony jest pomnik poświęcony bohaterom walk z faszyzmem niemieckim i ofiarom hitlerowskiego terroru w latach 1939-1945, brakuje natomiast bardziej wyeksponowanej informacji, że jest to miejsce pochówku ewangelików rumskich (na tabliczce informacyjnej o pomniku jest jedynie mała wzmianka, że stoi on na byłym cmentarzu).