Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

W kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku znajduje się bogaty zbiór dzieł średniowiecznych. Przetrwały one do dnia dzisiejszego dzięki patronatowi królów polskich. Prawo nominacji proboszcza gdańskiego zachował król, mimo że wierni byli od XVI wieku protestantami. Kalwini, w mniejszym stopniu luteranie byli przeciwni przedstawieniom obrazowym, lecz opieka króla uniemożliwiała usunięcie dzieł artystycznych z poprzedniej epoki - potrzebna była na to jego zgoda. Król, jako katolik, zgody protestantom nie wydawał. Z bazyliki Mariackiej pochodzą najcenniejsze dzieła sztuki średniowiecznej; obraz Hansa Memlinga Sąd Ostateczny, eksponowany w Muzeum Narodowym w Gdańsku a także Tablica Dziesięciorga Przykazań, zawieszona w kościele na filarze w nawie środkowej, od strony ołtarza głównego.

Tablica powstała w latach 1480-1490. Jest to tempera na drewnie nieznanego malarza dolnoniemieckiego przebywającego w Gdańsku i pracującego na zlecenie władz miejskich. Pochodzenie dolnoniemieckie autora dzieła wynika z faktu, że przedstawione fabułki w tablicy gdańskiej występują w podobnych dziełach w Alzacji i w Bawarii.  Tablica przedstawia zilustrowane w postaci scenek rodzajowych nakazy i zakazy dekalogu. Malowidła w polach podpisane są odpowiednimi przykazaniami. Na każdym z dziesięciu obrazów z lewej strony odnajdujemy posłuszeństwo wobec nakazu prawa, z prawej natomiast występek i grzech. Wypełnieniu przykazania towarzyszy anioł zaś naruszeniu go diabeł. Banderole z inskrypcjami napisanymi minuskułą w języku staroniemieckim ułatwiają zrozumienie przedstawień malarskich. Dzieło to jest swoistą biblią pauperum, która miała trafiać bezpośrednio do prostego widza, jak katechizm "obrazkowy". Cel tego przedstawienia zawarty jest w łacińskiej inskrypcji u dołu tablicy - vis ad vitam ingredi, serwa mandata (A jeśli chcesz wejść do żywota, zachowuj przykazania - Mt 19,17). 

Różnorodność i dokładność w przedstawieniu szczegółów, stroje z epoki, urozmaicona zawartość treści są bogatym źródłem obyczajowości gdańszczan pod koniec XV wieku. (Zob. Adam S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poł. XV w., Warszawa 1979.)


 

Fotografie - Muzeum Narodowe w Warszawie