Zabytki i historia Pomorza

Część północna zabudowań klasztornych przylegająca do kościoła służyła już za czasów opata Dawida Konarskiego jako boczna kaplica. Po spaleniu w 1577 roku przez żołnierzy gdańskich pobliskiego kościoła św. Jakuba nabożeństwa parafialne dla mieszkańców Oliwy odbywały się w omawianej kaplicy powiększonej o część nawy głównej kościoła klasztornego oddzielonej od przestrzeni zakonnej drewnianą kratą. W XIX wieku w kaplicy odprawiane były raz w miesiącu oddzielne msze dla Polaków, po których wygłaszane były kazania w języku polskim, stąd przyjęło się określać ją jako polską. W drugiej połowie XX wieku kaplica służyła klerykom z seminarium biskupiego, obecnie stanowi integralną cześć pocysterskiego kościoła. Wejście do niej znajduje się za portalem po stronie południowej nawy głównej i jest zamykane dwiema renesansowymi kratami.

W kaplicy znajduje się ołtarz z czarnego i szarego marmuru ufundowany w 1681 roku przez przeora Oliwy Hieronima Martiniego. Wykonał go Hahns Caspar Gockheller. Figury w ołtarzu upamiętniają świętych związanych z cystersami. Postacie leżące w zwieńczeniu z lewej strony to św. Albert - drugi opat z Citeaux, z prawej św. Stefan Harding - trzeci opat z Citeaux. Obok korynckich kolumn stoją św. Benedykt z Nursji i św. Bernard z Clairvaux. Obraz główny namalowany na desce w 1910 roku przez Gebharda Fugla przedstawia Matkę Bożą z gwiaździstą koroną. Powyżej umieszczono herb Oliwy w otoczeniu liter H.M.O.P, będących inicjałami fundatora ołtarza („Hieronymus Martini Prior Olivensis”). Małe kwadratowe malowidło na szczycie ołtarza ilustruje natomiast cud dokonany przez biskupa krakowskiego św. Stanisława. Wskrzesza on właściciela ziemskiego Piotra, aby ten poświadczył przed królem Bolesławem Śmiałym legalne nabycie przez władze kościelne spornych terenów, co oczywiście się stało ku przerażeniu króla, którego postać wyłania się z lewej strony obrazu. Cud powiększył majątek Kościoła i uwiarygodnił świętość biskupa Stanisława. W zwieńczeniu ołtarza widnieje postać błogosławiącego Zbawiciela z kulą ziemską w lewej ręce, u stóp którego klęczą dwa anioły. W narożach po obu stronach ołtarza znajdują się relikwiarze.

Polichromię kaplicy i cztery witraże wykonano w latach 1910-1911. Sklepienie udekorowane zostało przez pochodzącego z Friedenau malarza E. Feya. Pokryte zostało barokowymi motywami roślinnymi i owalnymi freskami ze scenami z dziejów patronki kaplicy -  wcielenie, wniebowstąpienie i koronacja Marii Panny. Neobarokowe okna mają swoje odbicia na przeciwległej ścianie we wnękach z freskami imitującymi witrażowe okna. 

Fot. fot. Andrzej Zięba (CC BY-NC-ND 3.0 PL)