Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

 Spośród różnych epitafiów w kościele pocysterskim w Oliwie wyróżniają się dwa paradne w stylu renesansu niderlandzkiego umieszczone na prawym narożu prezbiterium i ramienia transeptu. To epitafia opatów Kaspra Geschkaua (powyżej) i Dawida Konarskiego (poniżej). Działalność obu opatów przypadła na trudny okres klasztoru. Po zniszczeniach dokonanych przez wojska gdańskie w 1577 roku odbudowywali klasztor i kościół przy wsparciu ówcześnie panujących królów polskich Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Dokonania ich zostały wyeksponowane w tekstach łacińskich umieszczonych na epitafiach.

Epitafium opata Kaspra Geschkau z 1587 roku, nieznanego autora, składa się z trzech części: predelli, w której jest inskrypcja mówiąca o życiu opata, nastawy z obrazem Sądu Ostatecznego, po bokach którego umieszczono personifikacje Wiary z księgą i Nadziei z kotwicą oraz zwieńczenia z herbem opata i postaciami symbolizującymi Męstwo, Wytrwałość i na szczycie Miłosierdzie. Po obu stronach obrazu stoją symbolizujące śmierć putta z pochodniami skierowanymi do ziemi

Większe epitafium upamiętnia opata Dawida Konarskiego. Wystawione zostało w roku jego śmierci (1616 r.). Główny obraz namalowany został przez Hermana Hahna. Nad nim widnieje herb opata. Kompozycje uzupełniają medaliony z obrazami ukazującymi sceny męki Jezusa: w zwieńczeniu Biczowanie, Cierniem Ukoronowanie i Zmartwychwstanie, w uchach po lewej stronie Upadek pod krzyżem, Modlitwa w Ogrójcu, po prawej Obnażenie z szat i Złożenie do grobu.

Postacie zmarłych opatów widnieją na obrazach. Kasper Geschkau umieszczony został w scenie Sądu Ostatecznego po prawicy Chrystusa. W ręce trzyma pastorał, przed nim leży mitra. Natomiast Dawid Konarski wyeksponowany jest w głównym obrazie mającym charakter portretu. Opat klęczy przed krucyfiksem, klepsydrą i biblią, przed nim leży pastorał i mitra. W obu przypadkach twórcy epitafiów podkreślają prawo do noszenia mitry i pastorału przez opatów oliwskich. Mitra opatowi Geschkau przysługiwała jako administratorowi Pomezanii. Dopiero Dawid Konarski w 1603 roku przy wsparciu króla Zygmunta III Wazy uzyskał od papieża Klemensa VIII przywilej noszenia mitry dla siebie i swoich następców. Wyróżnienie to zaznaczone jest w herbach opatów oliwskich i w wielu przedstawieniach ikonograficzno-rzeźbiarskich byłego kościoła cysterskiego w Oliwie.

       

Naroże prezbiterium i południowego transeptu było tradycyjnym miejscem tronu opackiego, widocznego jeszcze na zdjęciach z 1901 roku (tron zachował się i jest w ambicie kościoła). Obecny tron arcybiskupi znajduje się bliżej ołtarza za tablicami dobrodziejów.